93
ediciones
Cambios
sin resumen de edición
{{ANEEtiqueta
|palabrasclave= cronología de la prehistoria, paleolítico, arte paleolítico, arte rupestre levantino, arte esquemático, neolítico, megalítico, calcolítico, edad del bronce, edad del hierro, pueblos, prerromanos, tartesos
|descripcion=Presentación cartográfica de la prehistoria, que incluye, entre otros los yacimientos peninsulares
|url=http://atlasnacional.ign.es/images/thumb/5/52/Espana_Arte-paleolitico_2014_mapa_14802_spa.jpg/197px-Espana_Arte-paleolitico_2014_mapa_14802_spa.jpg
}}
{{ANENavegacionSubcapitulo|seccion=[[Historia|Historia]]|capitulo=[[Referencias históricas|Referencias históricas]]|subcapitulo=Prehistoria}}
{{ANENavegacionHermanosPrimero|siguiente=[[Edad Antigua]] }}
{{ANETextoEpigrafe
|epigrafe= El conocimiento de la península ibérica en el Paleolítico
}}
[[Archivo:Espana_Cronologia-de-la-prehistoria_2017_ilustracion_16026_spa.jpg|center|thumb|800px|Ilustración: Cronología de la prehistoria. España.]]
[[Archivo:Espana_Paleolitico-inferior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13972_spa.jpg|left|thumb|none|300px|Mapa: Paleolítico inferior. Restos humanos y materiales. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-inferior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13972_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-inferior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13972_spa.zip Datos].]]
El Paleolítico inferior es una extensa época en la península ibérica. Según se ve en el gráfico, comenzó hace 1.350.000 años y abarca hasta 130.000 años a.C. (aprox.), época en la que se sitúa el inicio del Paleolítico medio. Se correspondería con los periodos del Pleistoceno inferior (o más antiguo) y medio. El primero tuvo un clima cálido semejante al mediterráneo actual, en el que la regularidad y el caudal de los ríos, mayor en la vertiente atlántica que en la mediterránea, facilitó el depósito de sedimentos y la formación de terrazas fluviales. La fauna asociada a estas condiciones era semejante a la de la actual sabana africana, con grandes mamíferos, como elefantes, panteras, tigres dientes de sable, hipopótamos, cebras y hienas. En el segundo, hicieron acto de presencia las glaciaciones, que modificaron los ecosistemas y, con ello, tomaron el relevo mamíferos como los osos de las cavernas, rinocerontes y mamuts.
[[Archivo:Gran Dolina, yacimiento de Atapuerca, Burgos.jpg|right|thumb|none|300px|Imagen de la : Gran Dolina, . yacimiento de Atapuerca, Burgos]]
Los restos fósiles humanos más antiguos hallados en la península ibérica se localizan en la sima del Elefante (yacimientos de [https://www.atapuerca.org/es/ver/Video-del-Proyecto-Atapuerca Atapuerca], Burgos), donde se ha localizado una mandíbula de un homínido aún no determinado, con una antigüedad de 1.200.000 años. De tratarse del ''Homo habilis'' quizá habría podido llegar a través del estrecho de Gibraltar; pero otra hipótesis se apoya en la idea de una posible evolución de individuos ''Homo erectus'' que llegaron desde Asia hacia una nueva especie, ''Homo antecessor'', establecidos en la península ibérica (Gran Dolina, TD6, Atapuerca) en torno a los 800.000 años. Por otra parte, es de mencionar que en Venta Micena (Orce, Granada) y en cueva Victoria (Cartagena, Murcia) se han hallado restos que aún son discutidos por la comunidad científica.
La principal característica que define a estos homínidos como seres humanos (género homo), es la fabricación de herramientas. Primero, con cantos rodados, normalmente de cuarcita y sílex, trabajados por una sola cara (tecnología de cantos tallados). Y más tarde ya labrados por ambas caras (los bifaces propios de la tecnología achelense). Los primeros, gruesos y pesados, fabricados ''in situ'', eran abandonados una vez despiezados los animales. Pero los bifaces ya constituían una herramienta versátil y costosa de fabricar, que solían llevar consigo.
[[Archivo:Espana_Paleolitico-medio.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13973_spa.jpg|left|thumb|300px|Mapa: Paleolítico medio. Restos humanos y materiales. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-medio.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13973_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-medio.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13973_spa.zip Datos].]]
El Paleolítico medio, que comenzó en el 130.000 a.C. (aprox.) se inicia con la presencia generalizada del ''Homo neanderthalensis''.
Si bien en la mayoría de los yacimientos con restos fósiles humanos hay restos líticos, no cabe decir lo mismo en sentido opuesto; por ejemplo, en Atapuerca han sido encontrados múltiples instrumentos atribuibles a plenos ''neandertales'', pero todavía no sus concretos restos fósiles directamente asociados. Ello dificulta el estudio de series evolutivas.
[[Archivo:Espana_Paleolitico-superior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13974_spa.jpg|left|thumb|300px|Mapa: Paleolítico superior. Restos humanos y materiales. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-superior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13974_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Paleolitico-superior.-Restos-humanos-y-materiales_2014_mapa_13974_spa.zip Datos].]]
El Paleolítico superior, que coincide con el final del Pleistoceno superior, supone la culminación del proceso evolutivo humano con la llegada de una nueva especie, el Homo sapiens, a partir del 40.000 a.C. (aprox.). Su final puede situarse en la península ibérica en torno al 12.000-10.000 a.C., momento en el que se inicia una nueva época, el Neolítico y, desde el punto de vista geológico, el Holoceno.
{{ANESubirArriba}}
{{ANETextoAsociado
|titulo= Expresión artística en el Paleolítico superior
|contenido=
[[Archivo:Espana_Arte-paleolitico_2014_mapa_14802_spa.jpg|right|thumb|300px|Mapa: Arte paleolítico. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Arte-paleolitico_2014_mapa_14802_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Arte-paleolitico_2014_mapa_14802_spa.zip Datos]. ]]
Se discute si la aparición coincidente de expresión artística y ''Homo sapiens'' puede conceder a estos últimos, en exclusiva, la capacidad ... expresiva y fijar en sus creaciones el proceso final del Paleolítico. Pero pudo ser también el neanderthal responsable de creaciones previas o simultáneas: en El Castillo (un disco rojo y siluetas de manos), en Tito Bustillo (algunos restos), en la propia Altamira (un símbolo claviforme), en las focas de Nerja (¿42.000 años?)…
Disponemos de poco arte mueble: colgantes (de piedra, hueso, concha, dientes…), armas (arpones, azagayas…) o símbolos de poder (bastones del Caballón y del Castillo)… aunque las 6.000 placas grabadas en caliza de la Cova del Parpalló, constituyen el mayor conjunto europeo.
}}
{{ANEAutoria|Autores= María Sánchez Agustí, José Antonio Álvarez Castrillón, Mercedes de la Calle Carracedo, Daniel Galván Desvaux, Joaquín García Andrés, Isidoro González Gallego, Montserrat León Guerrero, Esther López Torres, Carlos Lozano Ruiz, Ignacio Martín Jiménez, Rosendo Martínez Rodríguez, Rafael de Miguel González}}
{{ANESubirArriba}}{{ANETextoEpigrafe
{{ANETextoEpigrafe|epigrafe= El Neolítico fluye lentamente}}
Los científicos distinguen un periodo culminante… y también inicial. Al entrar en el Holoceno, ya ha comenzado el actual periodo interglaciar. El ''sapiens'' va acelerando su cambio adaptativo a un clima más suave y a un paisaje vegetal y de fauna más favorable. Surgen comunidades cada vez más especializadas en la explotación de recursos muy diversos, como la caza, la recolección, la pesca o el marisqueo. Para algunos prehistoriadores, el Paleolítico estaría en su fase final: un Epi-paleolítico. Para otros, es ya un nuevo periodo, intermedio, o Mesolítico, que se inicia hacia el 12.000 a.C. y da paso, imperceptiblemente, al periodo Neolítico.
El Neolítico supuso la meta final de esa transición, medida en milenios, entre la socioeconomía de grupos cazadores-recolectores y la progresiva implantación de la agricultura y la ganadería en torno a viviendas permanentes. Este cambio evolutivo tan trascendental se inició junto a los grandes ríos de Asia y en el Nilo, asociado a los cambios climáticos del Holoceno. Estamos ante tal transformación de vida de la humanidad, que se justifica el término «revolución neolítica» para interpretar este extenso periodo de tiempo: sedentarismo, arquitectura, estructuras sociales, religiones éticas, tecnificación…
Desde el oriente mediterráneo, según las teorías ''difusionistas'', estos hallazgos alcanzaron la península ibérica. Pero según las teorías ''autoctonistas'', todo se produjo por el lógico autodesarrollo del Mesolítico. En un caso, las zonas peninsulares receptoras de estas influencias fueron cuatro, como se aprecia en el mapa [[:Archivo:Espana_El-Neolitico_2014_mapa_16470_spa.jpg|El Neolítico]]: sudatlántica, meridional, levantina y nororiental. En el otro, el cambio neolítico se desarrolló, lógicamente, en toda la Península. Como suele ocurrir en historia, que lo indiscutible sea la primera teoría, no excluye la posibilidad de la segunda. <div><ul style="text-align: center">
<div>
<ul style="text-align: center">
<li style="display: inline-block; vertical-align:top">
[[Archivo:Espana_El-fenomeno-megalitico_2014_mapa_13979_spa.jpg|left|thumb|300px|Mapa: El fenómeno megalítico. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_El-fenomeno-megalitico_2014_mapa_13979_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_El-fenomeno-megalitico_2014_mapa_13979_spa.zip Datos]. ]]
</li>
<li style="display: inline-block; vertical-align:top">
[[Archivo:Espana_ElEspana_Calcolitico-fenomenoreciente.-Estilos-regionales-del-megalitico_2014_mapa_13979_spacampaniforme_2014_mapa_14005_spa.jpg|left|thumb|300px|Mapa: El fenómeno megalíticoCalcolítico reciente. 2014Estilos regionales del campaniforme. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_ElEspana_Calcolitico-reciente.-Estilos-fenomenoregionales-megalitico_2014_mapa_13979_spadel-campaniforme_2014_mapa_14005_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_ElEspana_Calcolitico-reciente.-Estilos-regionales-fenomenodel-megalitico_2014_mapa_13979_spacampaniforme_2014_mapa_14005_spa.zip Datos]. ]]
</li>
<li style="display: inline-block; vertical-align:top">
[[Archivo:Espana_CalcoliticoMoneda-reciente.-Estilos-regionalesibérica-delde-campaniforme_2014_mapa_14005_spabronce.jpg|left|thumb|300px200px|MapaImagen: Calcolítico recienteMoneda ibérica de bronce. Estilos regionales del campaniforme. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Calcolitico-reciente.-Estilos-regionales-del-campaniforme_2014_mapa_14005_spa.pdf PDFMuseo Nacional d´Art de Catalunya, Barcelona]]. [//centrodedescargas.cnig.es</CentroDescargasli></busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOSul></aneTematico/Espana_Calcolitico-reciente.-Estilos-regionales-del-campaniforme_2014_mapa_14005_spa.zip Datos]. ]]div>
{{ANESubirArriba}}
{{ANETextoAsociado
|titulo= Expresión artística entre el Mesolítico y el Neolítico
|contenido=
[[Archivo:Espana_Arte-rupestre-levantino-y-esquematico_2014_mapa_14803_spa.jpg|left|thumb|300px|Mapa: Arte rupestre levantino y esquemático. 2014. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Arte-rupestre-levantino-y-esquematico_2014_mapa_14803_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Arte-rupestre-levantino-y-esquematico_2014_mapa_14803_spa.zip Datos]. ]]
La total expansión expresiva del sapiens se concreta a partir del 12.000-10.000 a.C., muy señaladamente en el arco del levante peninsular con pinturas mucho más simples, esquemáticas y estilizadas que en el Paleolítico. Trazados sus contornos con líneas discontinuas, las figuras carecen aquí de policromía interior y son de menor tamaño. Están protagonizadas de nuevo por animales de caza, pero también por seres humanos, en escenas que buscan el movimiento y se disponen con cierto sentido narrativo. Y ya no están en cuevas, sino en abrigos rocosos, sin duda vinculados a asentamientos sedentarios. Muestras espléndidas se encuentran en Cogull, La Valltorta, Alpera o la Cueva de la Araña.
En otro orden de cosas son reseñables los petroglifos del norte-noroeste, de formas laberínticas, como el de Mogor (Marín) o antropomorfas como el Ídolo de Peña Tú, en Asturias. Grabados y pinturas de estas características indican, quizá, una forma de comunicación precursora de lo que más adelante serán los primeros pictogramas.
}}
{{ANETextoDestacado
|titulo= Comienza el uso del metal: el cobre
|contenido=
En el III milenio a.C. se empieza a utilizar en toda Europa una nueva materia prima, el cobre. En la Península era abundante y se podía extraer en superficie. Comienza así el primer período de la llamada Edad de los Metales: el Calcolítico o Edad del Cobre.
Y así, encontramos poblados en altura ya con fortificaciones, como los de los Millares y, luego, El Argar (Almería) y Zambujal (Torres Vedras, Portugal), los hábitat más espléndidos del Calcolítico peninsular. Pero lo habitual serán asentamientos en llanura, aptos para la agricultura o el ganado (terrazas de ríos, valles), por lo que aparecen a su lado excavaciones que sirven de silos, basureros, depósitos, zanjas y fosas; son extensos «campos de hoyos» que sirven de recipientes (les Jovades en Concentaina, Alicante, o el Ventorro en Madrid). Excepcionales son las cuevas o abrigos, como los de cova des Moro en Manacor (Mallorca), cova des Fum (Formentera) o Estremera (Madrid). Siguen las inhumaciones colectivas y construcciones megalíticas propias del Neolítico final (sudeste, sudoeste, Meseta norte y noroeste), hasta que la cerámica campaniforme permita inhumaciones individuales.
}}
{{ANEAutoria
|Autores= María Sánchez Agustí, José Antonio Álvarez Castrillón, Mercedes de la Calle Carracedo, Daniel Galván Desvaux, Joaquín García Andrés, Isidoro González Gallego, Montserrat León Guerrero, Esther López Torres, Carlos Lozano Ruiz, Ignacio Martín Jiménez, Rosendo Martínez Rodríguez, Rafael de Miguel González
}}
{{ANETextoEpigrafe|epigrafe= La experimentación metalúrgica: el Bronce}}
En el II milenio a.C., un aumento demográfico genera mayor demanda de materias primas y productos de subsistencia, lo que generaliza la agricultura y la ganadería (y sus productos derivados). Esta sociedad todavía neolítica, era ya experta en las técnicas del metal y había descubierto el bronce, aleación de cobre y estaño, mucho más duro. Había llegado a la Península a través de los Pirineos en el III milenio a.C. y convivió con el cobre, según la estatigrafía de la Bauma del Serrat del Pont (Girona).
Surgen centros de control de paso (en rutas ganaderas, puntos de agua, pasos de montaña, vados de ríos, ruta del Tajo…) o de producción metalúrgica al norte del Tajo, en Portugal y en el estuario del Tinto-Odiel, donde tiene su origen Tartesos (siglos X-IX a.C.). En toda la Península se ha asumido la metalurgia atlántica a mediados del siglo VIII a.C., en lugares localizados en llanuras fluviales, zonas fértiles y de pastos, a veces sin preocupaciones defensivas y a veces con recintos amurallados. Desde esa época han aparecido en sus costas mercaderes fenicios, en una fase precolonial, y a fines del siglo VII a.C., también griegos.
{{clear}}
{{CSS image crop
|Image = Espana_Edad-del-Bronce_2014_mapa_13976_spa.jpg
|bSize = 680300
|cWidth = 300
|cHeight = 219210|oTop = 21|oLeft = 1941
|Location = center
|Description = Mapa: Edad del Bronce. España. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Edad-del-Bronce_2014_mapa_13976_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Edad-del-Bronce_2014_mapa_13976_spa.zip Datos].}}
{| style="margin-right: 0px; margin-left: 0px; font-size: 12px; float: left; width:100%;"|-!colspan="2" style="color:#000000; background:#ededed; text-align:center; border: solid; border-width: 0px"| '''YACIMIENTOS DEL BRONCE ANTIGUO'''||colspan="3" style="color:#000000; background:#ededed; text-align:center; border: solid; border-width: 0px"| '''YACIMIENTOS DEL BRONCE RECIENTE'''|||-| style="background:#7f7fb5; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:20%"| '''BRONCE DE LA MANCHA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 46 Domingo I|| style="background:#d7791f; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''CAMPOS DE URNAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 125 Cañada del Palmar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 165 El Gurugú|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 1 La Peñuela|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 47 Murviedro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 87 Agullana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 126 Totana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 166 Los Rompizales|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 2 La Morrota de los Cotos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 48 La Bastida|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 88 Molá|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 127 Diezma|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 167 Teso del Cuerno|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 3 Recuenco|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 49 Laderas del Castillo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 89 Can Missert|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 128 Baza|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 168 Carrelasvegas|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 4 Cabeza de Santa María||style="background:#d07da7; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE DEL SUROESTE'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 90 Pontós|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 129 Arroyo Molinos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 169 El Pelambre|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 5 Los Palacios|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 50 Ferradeira|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 91 Els Vilars|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 130 Cerro Alcalá|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 170 La Huelga|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 6 Santa Mª del Retamar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 51 Punta Atalaia|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 92 Roquizal del Rullo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 131 Guadix|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 171 La Muela de Galve|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 7 Cerro del Bu|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 52 Huelva|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 93 Cabezo Sellado|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 132 Campotéjar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 8 Cerro de La Encantada||style="background:#ad0c14; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE VALENCIANO'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 94 Cabezo de Monleón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 133 Caramoro II||style="background:#21bbf1; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''TALAYÓTICO'''|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 7em "| 9 Cerro del Cuchillo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 53 Ereta del Pedregal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 95 Los Castellets II|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 134 Herrerías|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 172 Son Catlar|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 10 Las Saladillas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 54 La Mola de Agrés|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 96 Punta Farisa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 135 El Macalón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 173 Torralba d'en Salort|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 11 El Acequión|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 55 La Loma de Betxí|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 97 Genó|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 136 Cerro de la Mora|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 174 Torrellafuda|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 12 El Quintanar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 56 Terlinques|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 137 Gatas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 175 Torretrencada|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 13 Cerro del Obispo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 57 San Antón de Orihuela|| style="background:#9acda4; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE ATLÁNTICO'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 138 El Peñón de la Reina|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 176 Ses Païsses|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 14 Cueva del Fraile|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 58 Tabayá||style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 98 Rianxo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 139 Cobatillas la Vieja|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 177 Capocorb Vell|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 15 El Azuer|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 59 Mas de Menente||style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 99 Caldas de Reis|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 140 El Castellar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#e99f3e; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''PROTOCOGOTAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 60 Mas del Corral|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 100 Baiöes|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 141 Parazuelos||style="background:#017ac3; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''ÁREA CANTÁBRICA'''|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 16 Los Tolmos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 61 Cabezo Redondo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 101 Roça do Casal do Meio|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 142 Cova d'en Pardo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 178 Los Husos|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 17 Arenero de los Vascos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 62 Peña Negra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 102 Valcorchero|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 143 Cueva del Alto|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 179 Axtroki|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 18 Parpantique|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 63 Los Saladares|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 103 Cueva de Boquique|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 144 Cueva de las Delicias|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 180 La Hoya|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 19 Los Torojones||style="background:#d07da7; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE DEL NOROESTE'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 104 Berzocana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 145 Cueva de los Hermanillos I|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 181 Alto de la Cruz|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 20 Loma del Lomo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 64 Agro de Nogueira|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 105 Sagrajas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 146 Llano de los Ceperos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 182 Puy Águila|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 21 Santioste|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 65 Fixón-Costa da Seixeira || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 106 Bodonal de la Sierra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 147 Collado y Pinar de Santa Ana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 183 Santimamiñe|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 22 El Tomillar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 66 Sola|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 107 Torrejón el Rubio|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 148 Domingo I|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 184 Lumentxa|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 23 Castillo de Cardeñosa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 67 Bouça da Cova da Moura|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 108 Valencia de Alcántara|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 149 Qurénima|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 185 Los Goros|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 24 Necrópolis de Villalmanzo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 68 Cimalha || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 109 Brozas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 150 Caldero de Mojácar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 186 Mina Castillejos|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 25 Caserío de Perales|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 69 Erosa || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 110 Zarza de Montánchez|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 151 Barranco Hondo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 187 Los Oscos|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 26 El Ventorro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 70 Fraga dos Corvos || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 111 Solana de Cabañas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 152 Cerro de los Infantes|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 188 Larón|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 27 El Tejar del Sastre|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 71 Caldas de Reis|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 112 Alburquerque|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 153 Les Moreres|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 189 Caldueño|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 28 Las Pozas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 72 Gandón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 113 Ría de Huelva|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 190 Santullano|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 29 Fábrica de Ladrillos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 73 Mina del Milagro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 114 Cueva de la Cancela||style="background:#f6a73e; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''COGOTAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 191 El Juyo|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 30 Cueva de Pedro Fernández|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 74 Mina del Aramo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 154 Cogotas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 31 Castro de La Plaza|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 75 A Devesa de Abaixo||style="background:#7dccdd; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE DEL SURESTE-LEVANTE'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 155 El Negralejo||style="background:#ca3289; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE DEL SUROESTE'''|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 32 El Castillo||style="background:#cd7221; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''VALLE DEL EBRO'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 115 El Picacho|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 156 Fábrica de Ladrillos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 192 Cerro Salomón|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 33 El Gurugú|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 76 Moncín|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 116 Cerro de la Encina|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 157 Caserío de Perales|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 193 Tejada la Vieja|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 34 Pico Aguilera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 77 Cerro del Castillo de Frías|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 117 Cerro del Real|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 158 Ecce Homo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 194 Niebla|||-| style="background:#0e9e6b; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''CULTURA DEL ARGAR'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 78 Monte Aguilar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 118 Peña Negra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 159 La Muela|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 195 Huelva|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 35 El Argar ||style="background:#0c577f; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''ÁREA CANTABROPIRENAICA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 119 Los Saladares|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 160 San Román de Hornija|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 196 San Bartolomé|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 36 Fuente Álamo||style="background:#0c577f; color:#ffffff; text-align:cener; border: none; border-width: 0px; width:20%"| '''Y ÁREA CATALANA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 120 Villena|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 161 Huerta de Arriba|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 197 Setefilla|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 37 El Oficio|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 79 Osona|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 121 Murviedro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 162 El Cerro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 198 Carmona|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 38 Peñalosa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 80 Porta Lloret|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 122 La Gorriquía|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 163 Tres Chopos-Abarre|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 199 Montemolín|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 39 Gatas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 81 Bauma del Serrat del Pont|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 123 Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 164 Carricastro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 200 El Berrueco|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 40 El Picacho|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 82 Cueva de Santimamiñe|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 124 Las Alparatas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 201 Llanete de los Moros|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 41 Las Peñicas de Santomera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em"| 83 Los Husos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| 202 Colina de los Quemados|||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 42 El Puntarrón Chico||style="background:#22afe4; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 0px; width:20%"| '''BRONCE BALEAR'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 43 Las Anchuras|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 84 Es Figueral de Son Real|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| ||style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 44 Castellón Alto|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 85 Els Tudons|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| ||style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| |||-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 45 Cuesta del Negro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.5em "| 86 Son Mercer de Baix|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:20%; padding-left: 6.0em "| ||{clear}}
{{ANESubirArriba}}{{ANETextoEpigrafe
{{ANETextoEpigrafe
|epigrafe=
El preludio de la configuración territorial: la Edad del Hierro
}}
Con la aparición de un nuevo metal, el hierro, se inicia una nueva etapa del periodo todavía denominado Neolítico, aunque ello no supuso cambios culturales importantes, en estos primeros momentos, para los pueblos asentados en la península ibérica.
[[Archivo:Peninsula-Iberica--zona-sur_Cultura-tartesica_2014_mapa_16028_spa.jpg|left|thumb|300px|300px|Mapa de cultura : Cultura tartésica. EspañaPenínsula Ibérica, zona sur. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Peninsula-Iberica--zona-sur_Cultura-tartesica_2014_mapa_16028_spa.pdf PDF]. [//centrodedescargas.cnig.es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.do?ruta=PUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Peninsula-Iberica--zona-sur_Cultura-tartesica_2014_mapa_16028_spa.zip Datos].]] Esta nueva tecnología, que exigía hornos de fundición para alcanzar mayores temperaturas, no se difundió homogéneamente. Su implantación se inicia a mediados del siglo VIII a.C. en las zonas litorales, donde destacan áreas culturales protohistóricas tan importantes como la de[https://historia.nationalgeographic.com.es/a/tartessos-busca-reino-perdido_6233/3 Tartesos], mientras en el interior el cambio transcurrió mucho más lentamente, conviviendo con el bronce. La amplia diversidad regional que muestran los yacimientos preludia la configuración territorial con la que los pueblos ibéricos fueron abandonando la Prehistoria para adentrarse de lleno en la antigüedad histórica.
Suelen distinguirse dos grandes etapas en esta larga época: la primera Edad del Hierro (750 a.C. – 500 a.C.), y la segunda Edad del Hierro (500 a.C. – 200 a.C.), cada una ilustrada un mapa del mismo título.
En el centro y norte peninsular, cuyos pueblos permanecieron ajenos a las influencias mediterráneas y mantuvieron sus tradiciones (muchos siguieron usando el bronce) y personalidad indígena, destacan: la cultura de los campos de urnas tardíos (Cataluña y valle del Ebro), la castreña soriana, las atlánticas (Portugal, Galicia y cornisa cantábrica) y la de Soto de Medinilla, en la cuenca del Duero.
{| style="margin-right: 0px; margin-left: 0px; font-size: 12px; float: left; width:100%;"|-{CSS image crop!colspan="6" style="color:#000000; background:#ededed; text-align:center; border: solid; border-width: 0px"| '''YACIMIENTOS PRIMERA EDAD DEL HIERRO'''|-| style="background:#e4422b; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''ASENTAMIENTOS FENICIOS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|44 Trebujena|| style="background:#7e5ca6; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CULTURA CASTREÑA SORIANA'''|| styleImage ="background:#ffffff; color:#060606; textEspana_Primera-align:left; border: solid; borderEdad-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|129 Cabezo de Monleón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|174 Santa María del Río|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|222 Tudela de Duero|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|1 Gadir|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5Hierro_2014_mapa_13977_spa.5em"|45 Mesas de Asta|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|86 El Puntal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|130 Almohaja de Bezas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|175 Saldaña|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|223 Simancas|-jpg| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|2 Tavira|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|46 Churriana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|87 Cerro de la Calderuela|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|131 Palermo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|176 Pedrosa de la Vega|| stylebSize ="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|224 Pollos|-300| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|3 Cerro del Prado|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|47 Chipiona|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|88 Alto del Arenal|| stylecWidth ="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|132 San Cristóbal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|177 Carrión de los Condes|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|225 Valdestillas|-300| stylecHeight ="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|4 Cerro del Villar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|48 Ébora|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|89 Arévalo de la Sierra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|133 Loma de los Brunos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|179 Gusendos de los Oteros|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|226 Matapozuelos210|-| styleoTop ="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|5 Toscanos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|49 Cabezo de La Esperanza|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|90 Cabrejas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|134 Roquizal del Rullo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|180 Valderas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|227 Santiago del Arroyo|-1| styleoLeft ="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|6 Malaka|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|50 San Pedro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|91 Los Castillejos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|135 Alto de la Cruz|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|181 Gordaliza de la Loma|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|228 Foncastín|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|7 Sexi|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|51 La Joya|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|92 El Castillo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|136 El Convento|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|182 Mayorga de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|229 Medina del Campo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|8 Abdera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|52 Colina de los Quemados|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|93 El Castillejo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|137 Morredón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|183 Castrobol|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|230 Alcazarén|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 6em"|9 Abul|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|53 Lebrija|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|94 Zarranzano|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|138 La Cruz|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|184 Villavicencio de los Caballeros|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|231 El Campillo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|10 Baria|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|54 Tharsis|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|95 Castillejo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|139 Zaforas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|185 Castroponce|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|232 Gomeznarro|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|11 La Fontela|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|55 Andújar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|96 Valdeavellano de Tera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|140 Partelapeña|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|186 Melgar de Arriba|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|233 Almenara de Adaja|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|12 Eivissa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|56 Castellones|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|97 El Collado|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|141 La Coronilla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|187 Melgar de Abajo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|234 Coca|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|13 Las Chorreras|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|57 Vinaragell II|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|98 Castilfrío de la Sierra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|142 Santa Ana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|188 Villacarralón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|235 Cuéllar|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|14 Morro de Mezquitilla|| style="background:#80c9dc; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''INFLUENCIAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|99 Castilviejo de Guijosa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|143 Fila de la Muela|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|189 Cisneros|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|236 Ayllón|-1| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|15 Alpiarça|| styleLocation ="background:#80c9dc; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''PROTOCOLONIALES'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|100 La Coronilla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|144 Besodia|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|190 Villanueva de la Condesa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|237 Langa de Duero|-| styleDescription ="backgroundMapa:#e4422b; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CULTURAS DE'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5Primera Edad del Hierro.5em"|58 Los Saladares|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|101 Cerro de las Nieves|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|145 Montefiu|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|191 Paredes de Nava|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|238 Pinilla Trasmonte|-| style="background:#e4422b; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''INFLUENCIA FENICIA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5España.5em"|59 Burriana|| style="background:#ac9993; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''GRUPOS DE LA MESETA SUR'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|146 Roques de Sant Formatge|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|192 Herrín de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|239 Solarana|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5[//centrodedescargas.5em"|16 Torres Vedras|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5cnig.5em"|60 Santa Catalina del Monte|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|102 El Navazo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|147 Puntual|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|193 Villacid de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|240 Lara de los Infantes|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.5em"|17 Alcacer do Sal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|61 El Castellar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|103 Madrigueras|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|148 Azaila|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|194 Cuenca de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|241 Palenzuela|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|18 Sines|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|62 El Murtal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|104 Soto del Hinojar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|149 Pajaroncillo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|195 Moral de la Reina|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|242 Santa María del Campo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|19 Ourique|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|63 San Cristóbal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|105 Puente Largo de Jarama|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|150 Pic dels Corbs|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|196 Tamariz de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|243 Castrojeriz|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|20 Torre de Doña Blanca|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|64 Tossal-Redó|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|106 Monte O Facho|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|151 Cavanes|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|197 Castromocho|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|244 Los Ausines|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|21 Huelva || style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|65 Mas de Flandi|| style="background:#86bb39; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CULTURAS ATLÁNTICAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|152 Salzadella|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|198 Aguilar de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|245 Ubierna|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|22 Medellín|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|66 Els Castellans|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|107 Castromao|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|153 Vinaragell|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|199 Villafrechós|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|246 Camarzana de Tera|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|23 Cancho Roano|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|67 Les Ombries|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|108 Cameixa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|154 Gatas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|200 Villanueva de San Mancio|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|247 Castrogonzalo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|24 La Aliseda|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|68 Azaila|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|109 Borneiro|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|155 Henayo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|201 Medina de Rioseco|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|248 Castropepe|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|25 Castro Marim|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|69 Emporiom|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|110 Torroso|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|156 La Hoya|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|202 Tordehumos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|249 Barcial del Barco|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|26 Galera|| style="background:#2285af; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''ASENTAMIENTOS GRIEGOS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|111 A Força|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|157 Castillo de Henayo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|203 Villagarcía de Campos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|250 Bretó|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|27 Monachil|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|70 Rhode|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|112 Taboexa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|158 Alto de la Cruz|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|204 Torrelobatón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|251 Arrabalde|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|28 Peña Negra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|71 Alonis|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|113 Chao Samartín|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|159 Gastiburu|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|205 Mota del Marqués|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|252 Valdunquillo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|29 Los Saladares|| style="background:#86516d; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CULTURAS DE'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|114 As Croas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|160 Intxur|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|206 El Soto de Medinilla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|253 Fuentes de Ropel|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|30 Loma del Boliche|| style="background:#86516d; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''INFLUENCIA GRIEGA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|115 Neixón Pequeno|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|161 Quintana de Fon|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|207 Castronuevo de Esgueva|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|254 Revellinos|-| style?ruta="background:#ffffff; color:#060606; textPUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Primera-align:left; border: solid; borderEdad-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|31 Cañada del Palmar|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|72 Mainake|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|116 Penarrubia|| style="background:#c63729; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CULTURAS LLAMADAS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|208 Renedo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|255 Villafáfila|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|32 Les Moreres|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|73 Ullastret|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|117 Camoca|| style="background:#c63729; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|''' DEL SOTO DE MEDINILLA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|209 Villabáñez|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|256 Villalpando|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5Hierro_2014_mapa_13977_spa.5em"|33 Cástulo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5pdf PDF].5em"|74 Puig de Sant Andreu|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|118 Campa Torres|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|162 Castrillo de Polvazares|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|210 San Martín de Valvení|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|257 Bolaños de Campos|-| style="background:#ef87a8; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''ÁREA TARTÉSICA'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5[//centrodedescargas.5em"|75 Bolbax|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|119 Nossa Senhora de Guia|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|163 Villazala del Páramo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|211 Olmos de Esgueva|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|258 Villanueva de los Caballeros|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5cnig.5em"|34 Riotinto|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5es/CentroDescargas/busquedaRedirigida.5em"|76 Verdolay|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|120 Monte do Frade|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|164 Castrotierra|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|212 Valoria la Buena|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|259 Castromembibre|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|35 Niebla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|77 Cabezo del Tío Pío|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|121 Moreirinha|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|165 Barrientos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|213 Amusquillo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|260 Carbajales de Alba|-| style?ruta="background:#ffffff; color:#060606; textPUBLICACION_CNIG_DATOS_VARIOS/aneTematico/Espana_Primera-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|36 Setefilla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|78 Castillico de las Peñas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|122 Lois|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; paddingEdad-left: 5em"|166 Castro del Morión|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|214 Piñel de Abajo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|261 Abezames|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|37 Valencina de la Concepción|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|79 El Cigarralejo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|123 Os Castros|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|167 Regueras de Arriba|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|215 Pesquera de Duero|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|262 Pinilla de Toro|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|38 Carambolo|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|80 Cobatillas|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|124 Picu Castiellu de Moriyón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|168 San Martín de Torres|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|216 Curiel|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|263 Molacillos|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|39 Carmona|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|81 Coimbra de Barranco Ancho|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|125 Agullana|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|169 Castrocalbón|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|217 Roa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|264 Ricobayo|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|40 Acebuchal|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|82 Los Molinicos|| style="background:#d87a23; color:#ffffff; text-align:center; border: solid; border-width: 1px; width:16%"|'''CAMPOS DE URNAS TARDÍOS'''|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|170 San Pedro de la Viña|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|218 Padilla de Duero|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|265 Madridanos|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|41 Utrera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|83 Los Nietos|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|126 El Molà|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|171 San Juan de Torres|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|219 Santibáñez de Valcorba|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|266 Villalazán|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5Hierro_2014_mapa_13977_spa.5em"|42 Osuna|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5zip Datos].5em"|84 Coy|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|127 San Antonio|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|172 Valencia de Don Juan|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|220 Montemayor de Pililla|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|267 La Tuda|-| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|43 Estepa|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5.5em"|85 El Pico|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|128 La Pedrera|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|173 Villafañe|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|221 Cogeces del Monte|| style="background:#ffffff; color:#060606; text-align:left; border: solid; border-width: 0px; width:16%; padding-left: 5em"|}}
</div>
{{ANEAutoria|Autores= María Sánchez Agustí, José Antonio Álvarez Castrillón, Mercedes de la Calle Carracedo, Daniel Galván Desvaux, Joaquín García Andrés, Isidoro González Gallego, Montserrat León Guerrero, Esther López Torres, Carlos Lozano Ruiz, Ignacio Martín Jiménez, Rosendo Martínez Rodríguez, Rafael de Miguel Gonzálezclear}}
{{ANESubirArribaANEAutoria|Autores= María Sánchez Agustí, José Antonio Álvarez Castrillón, Mercedes de la Calle Carracedo, Daniel Galván Desvaux, Joaquín García Andrés, Isidoro González Gallego, Montserrat León Guerrero, Esther López Torres, Carlos Lozano Ruiz, Ignacio Martín Jiménez, Rosendo Martínez Rodríguez, Rafael de Miguel González}}{{ANETextoEpigrafe
{{ANETextoEpigrafe|epigrafe=Áreas culturales y población prerromana}}
Más allá de las peculiaridades de cada uno de los grupos culturales peninsulares, en la primera Edad del Hierro o Hierro I, es común a todos ellos el mantenimiento de su propia originalidad autóctona, a pesar de las constantes influencias que penetraban de otras culturas. En especial las que llegaban a las costas desde oriente y se fueron difundiendo lentamente a partir de Andalucía, el sudeste y levante, hasta alcanzar los más diversos territorios, aun los de más difícil acceso desde el litoral.
Mientras tanto, el centro de la Península recibía con mucha mayor lentitud los cambios tecnológicos y sus poblaciones no alcanzarían la prosperidad y el auge de la zona meridional. La ocupación del espacio se produce a través de una proliferación de pequeños poblados amurallados, como es el caso de la cultura de Soto de Medinilla en el valle del Duero, que toma su nombre del yacimiento vallisoletano mejor estudiado.
</div>
Durante la segunda Edad del Hierro (500 a.C. –años previos a la ya cercana romanización) se generaliza por toda la Península el uso del hierro y aumenta la cantidad y variedad de herramientas. En este periodo surgen nuevas estructuras sociales y económicas que, sobre el sustrato de las poblaciones de la etapa anterior, dan origen a la configuración cultural y territorial peninsular descrita por los escritores grecolatinos, principalmente Plinio y Estrabón, sobre la que se asienta posteriormente el progresivo proceso de aculturación iniciado por Roma.
Pese a las variedades regionales, los más recientes estudios sobre ocupación del territorio muestran, en general, un progresivo incremento demográfico en estas áreas durante el Hierro II, con proliferación de poblados amurallados que agrupan una mayor concentración de población. Algunos dieron lugar, especialmente a partir del siglo II a.C., a la creación de ''óppida'', auténticos centros urbanos con funciones administrativas y de control del territorio que, con la ocupación romana, se convirtieron en ''civitates''. La economía es pastoril, complementada con una agricultura de subsistencia basada en el cereal de secano, particularmente en las cuencas del Duero o del Ebro. Cerámica y metalurgia (armas, fíbulas, brazaletes…) alcanzan un notable desarrollo, así como los intercambios comerciales a los que ya se ha aludido. Entre las manifestaciones artísticas son reseñables los verracos del área vetona y las estelas cántabras.
{{ANEAutoria|Autores= María Sánchez Agustí, José Antonio Álvarez Castrillón, Mercedes de la Calle Carracedo, Daniel Galván Desvaux, Joaquín García Andrés, Isidoro González Gallego, Montserrat León Guerrero, Esther López Torres, Carlos Lozano Ruiz, Ignacio Martín Jiménez, Rosendo Martínez Rodríguez, Rafael de Miguel González}}
{{ANESubirArriba}}
{{ANENavegacionHermanosPrimero|siguiente=[[Edad Antigua]]}} {{ANEDescargaPDFTema | url=https://www.ign.es/web/resources/docs/IGNCnig/ANE/Capitulos/06_Referencias_historicas_2020_20230601.pdf}} <p style= "font-size: 80%">Versiones anteriores: [http://www.ign.es/web/resources/docs/IGNCnig/ANE/Capitulos/06_Referenciashistoricas.pdf}}2019]</p>
{{ANEPaginaDescargas}}
[[Categoría:Historia]]